روش های سرمایه گذاری
انواع روش های سرمایه گذاری به طور کلی عبارت است از تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد. سرمایه گذاری مستلزم مدیریت “ثروت” سرمایه گذاران است. این ثروت شامل مجموع درآمد فعلی و ارزش فعلی درآمدهای آتی است. سرمایه گذاری درواقع چشم پوشی از مصرف امروز به امید کسب بازدهی در زمان آینده است.
وارن بافت سرمایه‌گذاری را این‌گونه تعریف می‌کند:
«فرایند برنامه‌ریزی برای پول تا در آینده پول بیشتری نصیب شما شود»
فرصت‌های سرمایه گذاری زیادی در چهارچوب اقتصاد داخلی وجود دارد که در این مقاله، طی یک دسته بندی کلی، به بررسی انواع فرصت‌ها و روش های سرمایه گذاری و ویژگیهای هر بازار خواهیم پرداخت. فرصت‌های بررسی شده در این مقاله به شرح زیراند:
- بازار پول
- بازار سرمایه
- بازار مسکن
- بازار سکه
- بازار طلا
- بازار ارز
- سرمایه گذاری خطرپذیر (کسب و کارهای نوپا یا استارتاپ‌ها)
انواع روش های سرمایه گذاری در راستای کسب “بازدهی” انجام میشود، ریسک نیز بخش جدایی ناپذیر بازدهی است، بدین معنا که کسب بازدهی‌های بالاتر به واسطه پذیرش ریسک‌های بیشتر اتفاق می‌افتد و این موضوع مهمترین فاکتور تفاوت بین فرصت‌های سرمایه گذاری است، گرچه فاکتورهای مهم دیگری نیز همچون افق سرمایه گذاری، حجم سرمایه گذاری، میزان نقد شوندگی (به معنی سهولت در تبدیل به نقد شدن) و… از سایر عوامل موثر در سرمایه گذاری هستند.
در ادامه، در هر بخش سعی شده است تا مهمترین عوامل موثر جهت تصمیم گیری در ورود به هر بازار (فرصت سرمایه گذاری) مورد بررسی قرار گیرد. سرمایه‌گذاری، به لحاظ افق زمانی به دو دسته سرمایه گذاری‌های بلندمدت و کوتاه مدت قابل تقسیم است. همچنین در رویکردی دیگر، می‌توان سرمایه گذاری را به دو گروه عمده تقسیم کرد:
- مالکیتی سرمایه‌گذاری‌هایی همچون سهام و املاک در این دسته جای می‌گیرند.
- اعتباردهی اوراق خزانه و سپرده بانکی در این دسته جای می‌گیرند.
در اقتصادهایی همچون اقتصاد ایران که از یکسو با نوسانات زیادی در متغیرهای کلان اقتصادی همچون نرخ بهره و نرخ تورم رو به رو هستیم و از سویی دیگر رشد شاخص قیمت‌ها، رقم بالایی است، موضوع سرمایه گذاری اهمیت دوچندان می‌یابد. با توجه به تورم موجود در اقتصاد ایران و کاهش ارزش پول ملی، پیدا کردن راه کاری مناسب برای حفظ ارزش پول در مقابل تورم بسیار مهم است. لازم به ذکر است، برای تصمیم گیری درباره سرمایه گذاری بایستی فاکتورهای زیر را مد نظر قرار دهید:
- میزان پول در دسترس و تناسب آن با کمترین حجم سرمایه‌گذاری در بازار هدف
- نقدشوندگی مورد نیاز
- بازدهی مورد انتظار
- درجه ریسک گریزی
- افق سرمایه‌گذاری
روش های سرمایه گذاری در بانک
یکی از راهکارهای سرمایه گذاری که درصد بالایی از حجم سرمایه گذاری‌ها در ایران را به خود جذب کرده، سپرده بانکی است. در این روش، پول به بانک سپرده میشود و به صورت ماهانه مبلغی به عنوان سود سپرده دریافت میشود. بهره بانکی به‌عنوان سرمایه گذاری بدون ریسک در نظر گرفته میشود. مهمترین ویژگی این سودآوری، تضمینی و قطعی بودن آن است. در حال حاضر میزان سود یا نرخ بهره بانکی بر اساس ضوابط و بخشنامه‌های بانک مرکزی، مشخص و ابلاغ میشود. سرمایه‌گذاری در بانک به لحاط افق زمانی به دو دسته زیر قابل تقسیم است:
سرمایه گذاری کوتاه مدت ویژگیهای کلی این سرمایه گذاری به شرح زیر است
- شامل سپرده‌ای است که به صورت نامحدود قابل واریز و برداشت باشد. درواقع این حساب قابل افزایش و یا کاهش می‌باشد.
- این نوع سپرده سرمایه گذاری از جمله منابع ارزان قیمت محسوب میشود.
- سپرده کوتاه مدت در هر زمانی قابل برداشت است.
- با درخواست مشتری، سود سپرده‌گذاری کوتاه مدت، به صورت ماهانه از طرف بانک واریز میشود.
سرمایه گذاری بلند مدت چیست؟
سرمایه گذاری بلند مدت سپرده‌ای است که افراد به منظور سرمایه‌گذاری و دریافت سود بیشتر به مدت معینی مثلا دو، سه، چهار و یا پنج سال نزد بانک گذاشته و به میزان سرمایه خود در سود حاصل از ایم سپرده بهره‌مند می‌شوند.
ویژگیهای کلی این سرمایه‌گذاری به شرح زیر است:
- از طریق سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت، افراد سرمایه خود را به مدت طولانی در بانک سپرده‌گذاری می‌کنند و می‌توانند در فعالیت‌های بلند مدت شرکت کنند.
- برداشت به صورت نامحدود نبوده و فرد نمیتواند هر زمانی که بخواهد وجه سپرده خود را برداشت کند.
- درسپرده بلند مدت فرد نمی تواند مبلغ سپرده گذاری شده را از یک بانک به بانک دیگر انتقال دهد.
در سرمایه گذاری در بانک‌ها، هرچه مدت زمان طولانیتر باشد، میزان سودآوری بیشتر است، برای مثال حساب پس‌انداز پنج‌ساله بیشتر از سپرده یک‌ساله سود می‌کند، اما از طرفی اگر سرمایه‌گذار بخواهد قبل از سررسید حساب خود را ببندد با نرخ شکست (termination fee) روبه‌رو میشود. برای همین سپرده بانکی بلندمدت، مورد سرمایه‌گذاری مناسبی برای همه شرایط (به‌خصوص شرایط نا اطمینانی) نیست، چراکه در حالت عادی تا پنج سال امکان تغییر و انتقال آن به سایر بازارها وجود ندارد و این در شرایطی است که در اقتصاد تورمی و نوسانی همچون ایران، بلوکه شدن پول در چنین حسابی ریسک بالایی دارد. لازم به ذکر است، در شرایط فعلی اقتصاد ایران با توجه به دو رقمی و بیش از ۳۰% بودن تورم، رقم بهرهی بانکی اولین نقش یک فرصت سرمایه گذاری یعنی حفاظت از پول در برابر تورم و کاهش قدرت خرید را هم نمیتواند ایفا کند.
سرمایه گذاری در مسکن
مسکن از گذشته تا امروز، به عنوان یکی از کالاهای سرمایه‌ای شناخته شده است. در ایران به دلیل وجود عوامل فرهنگی و اقتصادی، به مسکن و مستغلات در سرمایه گذاری اهمیت بسیاری داده میشود. مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای میتواند در درجه اول باعث حفظ و سپس باعث افزایش ارزش سرمایه شود. بسیاری از مردم بهترین روشهای سرمایه گذاری در ایران را خرید مسکن می‌دانند. چراکه مسکن هم کالایی مصرفی است و هم به مرور زمان قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. روش های سرمایه گذاری در بازار مسکن را می‌توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد، خرید به قصد فروش و دیگری خرید به قصد اجاره.
- خرید مسکن به عنوان یک کالای سرمایه گذاری، مشکلاتی نیز در پی دارد. در بسیاری از کشورها خرید و رها کردن یک واحد آپارتمانی، مالیات زیادی برای خریدار به ارمغان می‌آورد. در این کشورها اجاره دادن ملک بهترین راهکار برای کاهش هزینه‌های مالیاتی است. با این حال، در ایران هنوز به صورت دقیق چنین قوانینی وجود ندارد. هرچند زمزمه‌هایی برای تصویب چنین قوانینی نیز به گوش می‌رسد. همچنین خرید مسکن بسیار پرهزینه و دارای ریسک زیادی بوده و ممکن است سود مورد انتظار را در کوتاه‌مدت به همراه نداشته باشد. به علاوه اینکه، نقدشوندگی پایین بازار مسکن یکی از معایب سرمایه‌گذاری در این حوزه است.
- پیش‌فرض صاحب‌خانه‌ها این است که قیمت خانه متناسب با تورم رشد می‌کند. اجاره هر مبلغی که باشد سود است، چون بالای خط تورم قرار می‌گیرد اما این پیش‌فرض درست نیست. اجاره خانه در مجموع چسبنده‌تر از قیمت خانه است و معمولا به همان اندازه رشد نمی‌کند. همچنین از جنبهی دیگر، با بالارفتن عمر بنا، استهلاک بر رشد قیمت غلبه می‌کند. برای همین اگر قصد داریم از اجاره خانه کسب درآمد کنیم، بهتر است افق زمانی خود را بیشتر از ده سال در نظر نگیریم؛ یعنی خانه هفت تا ده سال ساخت را با خانه نوساز عوض کنیم.
لذا می‌توان ویژگیهای این فرصت سرمایه گذاری را به شرح زیر دانست:
- اطمینان از ثبات سرمایه
- ریسک نسبتاً پایین برای حفظ سرمایه
- سرمایه‌گذاری بلند مدت
- قابلیت استفاده یا درآمدزایی با سکونت یا اجاره
- قابلیت ضعیف نقدشوندگی سرمایه به پول (ممکن است شما برای فروش مسکن خود مدت‌ها منتظر بمانید)
- در چند دهه گذشته در ایران بازار مسکن از جمله بازارهای درگیر در رکودهای شدید این سال‌ها بوده است.
- مسکن از روشهای سرمایه‌گذاری در ایران است که نمی‌توان به آن به عنوان یک سرمایه گذاری کوچک نگاه کرد. فردی که قصد ورود به این بازار را داشته باشد، نیاز به سرمایه زیادی خواهد داشت.
سرمایه گذاری در ارز
شاید یکی از اصلی ترین روش های سرمایه گذاری، بازار ارز باشد که به دلیل نوسانات قیمتی زیاد این بازار، بازار مطلوبی به نظر برسد اما باید توجه کرد که کار کردن در این بازار دارای “ریسک زیاد” هست و از شفافیت معاملات برخوردار نیست و در اصل یک نوع فعالیت در یک بازار سیاه هست. دلال‌هایی که دلار را با فرکانس بالا معامله می‌کنند، می‌توانند سود کنند. آن‌ها امروز دلار را می‌خرند و چند دقیقه بعد به قیمتی بالاتر می‌فروشند. سود آن‌ها از ما‌به‌تفاوت خرید و فروش به‌دست می‌آید، نه از انبارکردن و نگه‌داشتن ارز.
حجم و فرکانس بالای معامله باعث میشود سود اندک برای آن‌ها ارزنده باشد. هرچند خرید و فروش ارز یکی از پر سودترین راه های سرمایه گذاری در ایران محسوب میشود؛ اما به دلایل زیادی این کار نمیتواند به عنوان یک سرمایه‌گذاری پایدار شناخته شود. افرادی که در سال‌های اخیر سرمایه ریالی خود را به دلار یا یورو تبدیل کردند، سود فوق العاده‌ای کسب نمودند، البته بسیاری نیز در تلاطم‌های ارز دچار ضرر و زیان فراوانی شدند. آنچه مشخص است این است که این نوع سرمایه گذاری ریسک نسبتاً زیادی دارد.
ممکن است بر اثر اتفاقات و تحولات داخلی و دنیا، قیمت ارز بالا یا پایین رود. در نتیجه انتخاب زمان مناسب برای خرید ارز بسیار مهم است. اصولاً استفاده از ابزارهای تحلیلی نیز نمیتواند به صورت دقیق به سرمایه‌گذاران در این بخش کمک کند و پیش‌بینی نرخ ارز همواره با ابهام روبرو است. به طور کلی این روش سرمایه گذاری باید با دقت و وسواس انتخاب شود. همچنین مشکلات و محدودیت‌های قانونی موجود در این زمینه ممکن است مشکلاتی را برای سرمایه گذاران ایجاد کند.
اما به صورت کلی یک نکته مهم را باید در نظر داشت که تعیین ارزش ذاتی نرخ ارز ارتباط مستقیمی با طرف‌های عرضه و تقاضای آن دارد، طرف عرضه که بخش عمده آن در ایران را صادرات بخصوص صادرات نفت تشکیل می‌دهد و طرف تقاضا که شامل تقاضا رسمی و غیررسمی ارز است.
سرمایه گذاری بر روی طلا
طلا از جمله دارایی‌های امن در سرتاسر جهان محسوب میشود و مامن امن سرمایه گذاران در هنگام بحران‌های اقتصادی بوده است. این بازار پر ریسک از دو فاکتور داخلی و خارجی تأثیرپذیر است. فاکتور داخلی تأثیرگذار نرخ برابری دلار به ریال بوده و فاکتور خارجی قیمت اونس جهانی است. از دیگر مزیت‌های سرمایه‌گذاری در طلا، نبود محدودیت زمانی هست و در هر زمان می‌توان اقدام به خرید و یا فروش کرد. انتخاب روش سرمایه گذاری در بازار طلا بسیار حساس است.
انتخاب از بین طلای ساخته شده یا ساخته نشده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های افراد است. البته سرمایه گذاری‌های کلان عموماً بر روی طلای ساخته نشده صورت می‌گیرد. جذابیت بازار طلا به عنوان یک بازار سودده در کل دنیا و حتی کشورهای پیشرفته نیز مطرح است. یکی دیگر از روشهای سرمایه‌گذاری در ایران ورود به صندوق‌های سرمایه گذاری است. صندوق‌هایی که با قوانین مشخص و منعطف خود امکان سرمایه‌گذاری را ساده تر می‌کنند.
یکی از جذابترین انواع صندوق سرمایه گذاری، نوع طلایی آن (همانند صندوق پشتوانه طلای لوتوس، صندوق سرمایه گذاری زرافشان امید ایرانیان، و صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر سکه طلای مفید) است. در واقع بدون درگیر شدن برای خرید طلا، از طلای ساخته شده گرفته تا انواع سکه، به صورت دقیق بر روی آن‌ها سرمایه گذاری می‌کنید. با این کار ارزش سرمایه شما بر اساس قیمت طلا محاسبه میشود. این روش، یکی از بهترین روش های سرمایه گذاری در ایران است.
سرمایه گذاری روی سکه
چیزی که همیشه باعث شده تا به سکه به‌عنوان یکی از بازارهای سرمایه‌گذاری نگاه شود، این است که خاصیت «نقد شوندگی» بالایی دارد. خرید سکه در مقایسه با موارد دیگر به سرمایه کمتری نیاز دارد. برای همین عده بسیاری برای حفظ ارزش پول خود، سکه طلا خریداری می‌کنند؛ اما کسب سود مستمر از آن مستلزم برخورداری از دانش و مهارت است که هرکسی از پس آن برنمی‌آید.
خرید گواهی سپرده کالایی سکه طلا نیز از ابزارهایی است که بسیار عاقلانه‌تر از خرید سکه فیزیکی و نگهداری آن است. همچنین، در بازار آتی سکه که از اجزای بازار سرمایه کشور است می‌توان قراردادهای آتی سکه طلا نیز خریداری کرد. خرید قراردادهای آتی سکه طلا در بازار آتی، متفاوت از خرید سکه فیزیکی است، به طور مثال می‌توان از اهرم موجود در آن بازار استفاده کرد و با مبالغ کم، تعداد بیشتری قرارداد سکه خریداری نمود.
روش های سرمایه گذاری در بازار سرمایه
در بازار سرمایه، اوراق بهادار با سررسید بیش از یک سال به فروش می‌رسند. از جمله ابزارهایی که در این بازار ارائه شده است می‌توان به سهام، اوراق مشارکت، صکوک، اوراق تسهیلات مسکن، قراردادهای اختیار معامله و قرارداد آتی اشاره کرد. سرمایه گذاری در بورس یکی از مرسوم‌ترین روشهای سرمایه گذاری در دنیا است.
شرکت‌های معتبر در صنایع مختلف، سهام خود را در بورس اوراق بهادار عرضه می‌کنند تا افراد مختلف، سهام‌دار آن شرکت شوند. عدم نیاز به سرمایه‌های کلان برای خرید سهام و ورود به بورس، یکی از دلایل جذابیت این بازار برای سرمایه گذاری است. در رابطه با آنچه که برخی از افراد جامعه در مورد ریسک بالای سرمایه گذاری در بورس بیان می‌کنند، باید گفت، ریسک موجود در این روش سرمایه گذاری بیش از آن که از ذات خود بازار ناشی شود، از رویکرد سرمایه گذاران آن ناشی میشود، حتی در بورس نیز، می‌توان با به کارگیری روشهای تحلیلی، بررسی اطلاعات شرکتها و اقدام به سرمایه گذاری براساس تحلیل و شناخت، ریسک سرمایه گذاری را کاهش داده و تعدیل کرد.
برخی گمان می‌کنند که سرمایه گذاری بر روی شرکت‌های بزرگ، سودآوری بیشتری دارد. این در حالی است که آمارها نشان از رشد بالای ارزش سهام شرکت‌های کوچک در مدت زمان کوتاه می‌دهند؛ اما باید گفت، درواقع این تنها اندازه شرکتها نیست که تعیین‌کننده ارزش و متعاقبا قیمت آن‌ها در بازار است، بلکه آنچه اهمیت دارد عمکرد شرکتها، سودآوری و قابلیت اولا ثبات و تکرار سودآوری و ثانیا رشد در سودآوری است. اگر بتوانید به موقع سهام مناسبی خریداری کنید، با یک سرمایه گذاری کوچک به رشد بالایی از ارزش سهام دست پیدا خواهید کرد. در نتیجه سعی کنید سبد سرمایه گذاری خود را متنوع کرده و تنها شرکت‌های بزرگ را در نظر نگیرید.
یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در بورس نسبت به بسیاری از روشهای سرمایه گذاری در ایران، قابلیت نقدشوندگی سهام است. شما با خرید سهام در بورس نگرانی بابت نقد شدن پول خود نخواهید داشت. تمام آنچه که سرمایه گذاری می‌کنید را در هر زمانی که بخواهید (در بازه زمان معاملات بازار) بسیار راحتتر از سایر بازارها میتوانید به فروش برسانید. نکته قابل توجه دیگر موضوع سهولت دسترسی است، درواقع قابلیت معامله سهام در بورس از طریق اینترنت نیز امکان پذیر است. در واقع حتی شما نیازی به حضور فیزیکی نیز ندارید و به سادگی میتوانید سهام مد نظر خود را خریداری کنید و یا سهام خود را به فروش برسانید.
سرمایه گذاری در بازار سرمایه
سرمایه گذاری در بازار سرمایه به دو صورت میتواند انجام شود که در ادامه به شرح آن خواهیم پرداخت:
- سرمایه‌گذاری مستقیم
در این روش، سرمایه‌گذار شخصا وارد معاملات بورس و خرید و فروش سهام میشود و لذا نیازمند آگاهی، دانش و تجربه کافی در مورد بازار، صنایع و اقتصاد کشور است. درروش مستقیم، سرمایه‌گذار می‌بایست از طریق شرکت‌های کارگزاری اقدام به خرید سهام موردنظر کند.
- سرمایه گذاری غیرمستقیم
از انواع ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس می‌توان به صندوق سرمایه‌گذاری (اوراق، سهام، طلا و …) و سبدگردانی اختصاصی اشاره کرد. در این روش، سرمایه گذار با بررسی وضعیت بازدهی و ریسک صندوق‌ها و سبدهای مختلف و همچنین سابقه مدیران این صندوق‌ها و سبدها، در یکی از این صندوق‌ها و سبدها سرمایه‌گذاری کرده و عملا به طور مستقیم خود اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کنند.
مهمترین تفاوت صندوق و سبد در مالکیت سرمایه گذار است. در صندوق، پول سرمایه گذاران به صورت یک کل جمع شده و هر سرمایه گذار متناسب با سهم خود از کل سرمایه صندوق از سود و زیان بهره مند میشود و این در حالی است که در سبد شما همچنان مالکیت دارایی خود را دارید و صرفا امکان خرید و فروش را به افراد متخصص واگذار می‌کنید. این روش سرمایه گذاری در هر دو حالت کلی آن (صندوق یا سبد) برای افرادی که از دانش و تخصص کافی برخوردار نیستند، بهترین روش سرمایه گذاری در بازار سرمایه است.
ویژگیهای سرمایه گذاری بازار سرمایه
- می‌توان با هر مبلغی در آن سرمایه‌گذاری کرد و این کار را از هرجای دنیا که هستید فقط با داشتن یک اتصال اینترنت و یک لپ‌تاپ، موبایل یا کامپیوتر میتوانید انجام دهید.
- شفافیت اطلاعاتی در بورس، یکی از مهمترین ویژگیهای شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار است، اطلاعات شرکتها در بورس به لحاظ قابلیت اتکا و به موقع بودن بررسی می‌شوند.
- برای خرید و فروش اینترنتی سهام نیازی نیست شرایط سخت و یا امکانات پیشرفته داشته باشید، تنها دانش و مهارت آن نیاز است.
- امکان نقد کردن سریع سرمایه در بیشتر مواقع وجود دارد و فقط زمانی که نماد یک شرکت به دلایلی مانند برگزاری مجمع، تعدیل سود و… موقتا بسته میشود امکان فروش سهام نیست.
- در این روش سرمایه گذاری دو نوع سود یا عایدی قابل دریافت است، سود ناشی از تغییرات قیمت سهام (capital gain) و سود ناشی از دریافت سود تقسیمی (dividend gain)؛ بنابراین در عین حال که سهام خود را نگهداری کرده‌اید و ارزش آن ممکن است رشد کند، سود نقدی نیز دریافت می‌کنید.
“در رابطه با سرمایه گذاری در بازار سرمایه باید به این نکته مهم اشاره داشت که این نوع سرمایه گذاری یک فعالیت سوداگرانه مانند خرید سکه فیزیکی و ارز نیست، بلکه با سرمایه‌گذاری در بورس، به اقتصاد کشور و تامین مالی شرکتها کمک میشود و شاید بتوان این شاخصه را مهمترین فاکتور متمایزکننده این روش سرمایه گذاری تلقی کرد. تفاوت بین سفته بازی و سرمایه‌گذاری میتواند دقیق و باریک باشد.”
