سهام جایزه سهامی است که توسط یک شرکت، به سهامداران کنونی سهم اعم از حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد.
سهام جایزه
سهام جایزه ماحصل یکی از روش‌های افزایش سرمایه است. افزایش سرمایه در شرکت‌ها به دو دلیل تامین منابع مالی فعالیت‌ها و اصلاح ساختار مالی انجام می‌شود. به همین ترتیب، انواع افزایش سرمایه به چهار روش خواهد بود که در ادامه به اختصار به هر یک از آن‌ها پرداخته خواهد شد.
۱- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی در قالب حق تقدم
در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می‌خواهد که منابع مالی جدیدی به شرکت وارد کند، از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می‌کند.
به این دلیل که افزایش سرمایه از این روش نیازمند تامین مالی و منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده آن را ابتدا به صورت اوراقی تحت عنوان «حق تقدم سهام» در اختیار سهامداران شرکت میدهد.
در این صورت سهامداران در مدت زمان مجاز و تعیین شده برای معامله این اوراق که معمولاً ۲ ماه است و به آن مهلت پذیره‌نویسی گفته می‌شود، می‌توانند اقدام به پرداخت مبلغ اسمی سهام یا فروش حق تقدم بکند.
۲- افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم
صرف سهام به معنی تفاوت قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم است. این روش در بازار ایران کمتر از سایر روشها مرسوم است. در این روش، شرکت سهام را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی به فروش می‌رساند و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی را به حساب انباشته منتقل کرده یا در ازای آن سهام جدیدی به سهامداران قبلی میدهد.
۳- افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
در این حالت، شرکت دارایی‌های ثابت خود نظیر زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و … را مورد تجدید و ارزیابی ارزشی قرار میدهد. با این کار ارزش دارایی‌های شرکت در ترازنامه به روز می‌شود.
در نتیجه از آنجایی که معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار بماند و بدهی‌های شرکت نیز تغییری نکرده، سرمایه شرکت باید افزایش پیدا کند تا این معادله برقرار بماند.
در این روش نیز پولی به شرکت وارد نمی‌شود و فقط یک عملیات حسابداری در صورت‌های مالی شرکت رخ میدهد و تعداد سهام نیز افزایش پیدا نمی‌کند اما قیمت آن کاهش می‌یابد. این کاهش قیمت بر جذابیت سهم می‌افزاید و در نتیجه افزایش تقاضای سهم را به دنبال خواهد داشت.
۴- افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته طرح و توسعه در قالب سهام جایزه (حق تقدم)
در این روش شرکت، سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه را به سهامداران میدهد و این کار نیاز به پرداخت وجه توسط سهامداران نیست. در این حالت شرکت به دلیل اینکه سود انباشته قابل توجهی دارد، تصمیم می‌گیرد از محل سود انباشته، افزایش سرمایه خود را انجام دهد.
در نهایت شرکت پس از افزایش سرمایه، سودی به سهامداران خود میدهد که این سود تحت عنوان سهام جایزه شناخته می‌شود.
رابطه ریاضی آن به شرح زیر است:
(A + 1) / (قیمت پایانی هر سهم پیش از افزایش سرمایه) = قیمت جدید هر سهم
۱۰۰ / درصد افزایش سرمایه = A
بطور مثال اگر فردی ۱۰۰۰ عدد سهم ۵۰۰۰ تومانی از یک نماد داشته باشد و بنا باشد که این شرکت از روش چهارم افزایش سرمایه ۶۰ درصدی بدهد (۰٫۶ = A)، قیمت سهم و تعداد سهمی که به سهامدار تعلق می‌گیرد به شرح زیر است:
۳۱۲۵ = ۱٫۶ / ۵۰۰۰ = قیمت سهم
یعنی فرد ۱۶۰۰ سهم ۳۱۲۵ تومانی خواهد داشت. در این حالت نیز همانند حالت سوم، افزایش سرمایه کاهش قیمت سهم را به همراه خواهد داشت با این تفاوت که به تعداد سهام سرمایهگذاران، به اندازه درصد افزایش سرمایه، سهم اضافه می‌شود.
به علاوه، همانند حالت قبل، شکسته شدن قیمتها بر جذابیت سهم می‌افزاید و افزایش سودی را برای سهم در دراز مدت خواهد داشت. به علاوه، سهام جایزه مشمول مالیات نیست و به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که در روز برگزاری مجمع فوق العاده افزایش سرمایه، سهامدار شرکت باشند.
نحوه قرارگیری سهام جایزه در پرتفو به این صورت است که در صورتی که این افزایش سرمایه کمتر از ۱۰۰ درصد باشد، حدود دو هفته طول می‌کشد تا در پرتفو قرار بگیرد و در صورتی که بیشتر از ۱۰۰ درصد باشد، قرارگیری آن در پرتفو بیش از دو ماه به طول می‌انجامد.
