سفارش معاملاتی در بازارهای مالی چیست و چه انواعی دارد؟

سفارش معاملاتی در بازارهای مالی

دنیای معامله‌گری فعلی در مقایسه با دهه‌های اخیر بسیار متحول شده و امروزه ابزار متنوعی در دسترس فعالان بازارهای مالی قرار گرفته است. مدرنیته در فضای سرمایه‌گذاری، مفاهیم و استانداردهای جدیدی تعریف کرد و به‌همان نسبت، امکانات بهتر و بیشتری نیز برای معامله‌گران ایجاد شد. اگر ۱۰۰ سال قبل در بورس سرمایه‌گذاری می‌کردید، فرایند ورود به معامله به‌شکل امروزی نبود؛ زیرا هنوز سامانه‌های الکترونیکی در بازارهای مالی ایجاد نشده بود و تمام موارد در ساده‌ترین شکل ممکن انجام می‌شد، اما امروزه با پیشرفت‌های فناوری طی دهه‌های اخیر و ایجاد سامانه‌های معاملات الکترونیکی، با مفاهیمی مانند «سفارش معاملاتی و شرطی» روبه‌رو هستیم. درواقع شما با استفاده از این ابزار می‌توانید به روش دلخواه وارد بازار شده و از موقعیت‌های معاملاتی خود خارج شوید. البته در کنار این قابلیت‌های جدید و حرفه‌ای، هنوز افرادی وجود دارند که از روش‌های ساده و گاهی سنتی استفاده می‌کنند. اگر از آن دسته معامله‌گرانی هستید که نحوه ورود و خروج از بازار برای شما مهم است و می‌خواهید به نحوی بهینه و حرفه‌ای از امکانات موجود در سامانه‌های معاملاتی استفاده کنید، این مقاله را با دقت مطالعه کنید!

انواع سفارش معاملاتی در بازارهای مالی

این سفارش‌ها از لحاظ ماهیت به دو دسته خرید و فروش تقسیم می‌شوند. درواقع هر معامله‌ای در هر بازاری، براساس توافق یک خریدار و فروشنده صورت می‌گیرد که امروزه در شکل حرفه‌ای، از طریق سامانه‌های معاملاتی و ارسال پیشنهاد‌های خرید و فروش در قالب سفارش‌های معاملاتی انجام می‌شود، اما همین سفارش‌های خرید و فروش، براساس نحوه ورود و شروط ارسال به دو دسته کلی سفارش براساس قیمت جاری بازار (Market Orders) و سفارش‌های شرطی شامل سفارش توقف (Stop Orders)، سفارش محدود (Limit Orders) و سفارش ترکیبی توقف-محدود (Stop Limit) تقسیم می‌شوند. البته انواع سفارش‌های معاملات دیگری مانند Market If Touched و Limit If Touched در بعضی پلتفرم‌های خاص وجود دارند.

۱. سفارش براساس قیمت جاری بازار (Market Orders)

گاهی اوقات حس می‌کنیم (البته براساس تحلیل) که احتمالاً یک حرکت شدید صعودی یا نزولی بازار تا چند دقیقه آینده اتفاق می‌افتد و به‌منظور جانماندن از این نوسان سودآور احتمالی می‌خواهیم در سریع‌ترین زمان ممکن و به هر قیمتی وارد بازار شویم. انتخاب اول بیشتر معامله‌گران در این شرایط، استفاده از سفارش به قیمت بازار (Market Orders) است. این نوع سفارش‌گذاری بسیار ساده است و شرط خاصی ندارد. شما پس از تعیین حجم معامله، روی دکمه خرید یا فروش (با توجه به نوع موقعیت) کلیک می‌کنید و تمام! در شرایطی استفاده از این روش ورود منطقی است که ورود قطعی مدنظر باشد. درواقع شما نمی‌توانید منتظر بازگشت بازار بمانید و براساس پولبک به نواحی قبلی وارد معامله شوید.

حتی در بازارهایی با حجم و عمق معاملاتی کم، ممکن است درصورت بازگشت بازار نیز به‌دلیل حجم کم عرضه‌ها سفارش شما تکمیل نشود. توجه داشته باشید در بازارهایی با فراریت بالا (مانند فارکس)، ورود به معامله لزوماً در قیمتی که در آن لحظه روی تابلوی بازار مشاهده کرده‌اید، انجام نمی‌شود؛ زیرا نوسانات این بازارها بسیار سریع است و احتمال دارد در قیمت بالاتر یا پایین‌تری وارد شوید. سفارش‌ها به قیمت بازار در تمام بازارهای مالی از جمله بورس ایران، فارکس، ارز دیجیتال و… اجرا می‌شود.

۲. سفارش شرطی

سفارش شرطی یا Pending order زمانی کاربرد دارد که شما بخواهید در قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از قیمت فعلی بازار وارد معامله شوید. استفاده‌کردن یا نکردن از سفارش‌های شرطی، به روش تحلیل و استراتژی معاملاتی شما بستگی دارد.

با توجه به اینکه سفارش‌های Market If Touched، Limit If Touched و…، به‌طور گسترده توسط معامله‌گران استفاده نمی‌شود، در ادامه مطلب به تشریح انواع سفارشات رایج و ذکر مثال‌های معاملاتی از بازارهای مالی مختلف می‌پردازیم.

• سفارش توقف (Stop Orders)

این نوع از سفارش‌ها در بیشتر موارد از سوی افرادی استفاده می‌شود که براساس شکست سطوح یا نواحی خاصی وارد بازار می‌شوند. سفارش توقف زمانی کاربرد دارد که عبور از یک سطح قیمتی برای معامله‌گر اهمیت بسیاری داشته باشد. شما با استفاده از سفارش‌های توقفی می‌توانید این‌گونه برنامه‌ریزی کنید که حین رسیدن به ناحیه قیمتی مهم (اصطلاحاً تاچ‌شدن) یا حین عبور از آن، وارد معامله شوید. اگر از سفارش‌های توقف برای خرید و فروش استفاده می‌کنید، باید در زمینه تشخیص سطوح مهم و شکست‌های قیمتی تبحر بالایی داشته باشید؛ زیرا ممکن است در جریان شکست کاذب یک سطح کم‌اهمیت در تایم فریم پایین (سطوح مینور) وارد بازار شود و بلافاصله با ایجاد یک حرکت معکوس شدید، مجبور به خروج از موقعیت معاملاتی خود شوید.

• سفارش خرید توقفی (Buy stop)

در نمودار زیر با عبور قیمت طلا از محدوده مقاومتی ۱۸۱۶ دلار، انتظار یک روند افزایشی داریم. در چنین مواقعی، بهترین راهکار استفاده از سفارش خرید توقفی (Buy stop) است؛ بنابراین شما با قراردادن یک سفارش خرید در محدوده ۱۸۱۸ دلار (به‌منظور جلوگیری از ورود با نوسانات کاذب، کمی بالاتر از محدوده موردنظر سفارش‌گذاری می‌کنیم) پس از شکست قیمت وارد بازار می‌شوید.

• سفارش فروش توقفی (Sell stop)

فروش توقفی (Sell stop) کاملاً برعکس خرید توقفی است. به نمودار نفت برنت نگاه کنید. شما به‌عنوان یک تحلیلگر فنی انتظار دارید پس از شکست نزولی محدوده ۴۵/۷۱ دلار، قیمت نفت وارد روند نزولی شود؛ بنابراین یک سفارش فروش توقفی کمی پایین‌تر از ناحیه حمایتی قرار می‌دهیم تا درصورت شکست و عبور از ناحیه مذکور، وارد موقعیت فروش شویم.

توجه: به‌دلیل یک‌طرفه بودن بازار سهام ایران، امکان استفاده از سفارش فروش توقفی وجود ندارد. همچنین به‌دلیل ماهیت بازار، استفاده از سفارش خرید توقفی در سامانه‌های معاملات آنلاین کارگزاری‌ها به دو دلیل میسر نیست:

• اول اینکه قیمت سفارش باید در محدوده دامنه نوسان روزانه باشد؛ پس نمی‌توانید در تمام قیمت‌های بالاتر دلخواه سفارش ثبت کنید (البته در مفید تریدر این امکان با استفاده از سفارش‌های استاپ لیمیت فراهم شده است).
• دوم، اگر سفارش خریدی با قیمت بیشتر از بالاترین درخواست خرید موجود در صف سفارش‌ها ثبت کنید، به‌صورت اتوماتیک سفارش خرید شما با بالاترین سفارش فروش موجود در صف، اصطلاحاً مَچ می‌شود (درخواست خرید شما و فروش طرف مقابل اجرا می‌شود و معامله بین طرفین صورت می‌پذیرد) درحالی‌که عملاً قیمت از محدوده موردنظر شما عبور نکرده و این به معنای ورود زودهنگام و اشتباه است!
• نکته: در سفارش خرید توقفی توجه داشته باشید که در مفید تریدر این امکان فراهم شده است، اما تضمینی برای اجرای قیمت ثبت‌شده توسط تریدر وجود ندارد؛ بنابراین ممکن است دستور خرید در قیمت پایین‌تر یا بالاتری اجرا شود؛ چون سفارش شما درحقیقت سفارش از نوع سفارش بازار است!

• سفارش محدود (Limit Orders)

قیمت ورود یا خروج از معامله برای برخی از معامله‌گران (اغلب حرفه‌ای‌ها) بسیار مهم است. درواقع آن‌ها می‌خواهند در بهترین قیمت سفارش خود را اجرا کنند تا ریسک کاملاً مدیریت‌شده‌ای داشته باشند. به بیان ساده، اگر شما قصد خرید یک دارایی (مثلاً سهام یا بیت کوین) در قیمت پایین‌تری در مقایسه با بازار داشته باشید، از سفارش خرید محدود و اگر بخواهید یک دارایی را در قیمت بالاتری از قیمت جاری بازار بفروشید، از سفارش فروش محدود استفاده می‌کنید. سفارش‌های محدود معمولاً توسط افرادی استفاده می‌شود که هنگام پولبک قیمت به سطوح قبلی یا در نقاط احتمالی بازگشت قیمت (رسیدن به ناحیه‌ای حمایتی و شروع حرکت افزایشی یا رسیدن به ناحیه مقاومتی و شروع حرکت کاهشی) اقدام به معامله می‌کنند.

• سفارش خرید محدود (Buy limit)

در این مثال نمودار فولاد را در نظر بگیرید. اگر شما سفارش خرید خود را روی قیمت ۹۸۵۰ ریال (محدوده حمایتی) قرار دهید، زمانی که بازار به این محدوده یا پایین‌تر برسد، حین رشد قیمت و عبور از این محدوده، سفارش شما اجرا می‌شود.

• سفارش فروش محدود (Sell limit)

در نمودار قیمت سهام ایران خودرو اگر شما سفارش فروش خود را در محدوده ۲۵۳۰ ریال قرار دهید، زمانی که قیمت به این محدوده یا بالاتر برسد، حین کاهش قیمت و عبور از آن سفارش فروش اجرا می‌شود. با توجه به یک طرفه‌بودن بازار سهام ایران می‌توانید از این سفارش‌ها برای مدیریت ریسک و تریلینگ استاپ (جابه‌جایی حد زیان و محافظت از سود) استفاده کنید.

• سفارش ترکیبی توقف-محدود (Stop Limit)

توقف-محدود یک سفارش خاص و ترکیبی است که توسط برخی معامله‌گران استفاده می‌شود. در این نوع سفارش شرطی می‌توانید یک شرط قیمتی برای اجرای سفارش با ترکیبی از حالات توقفی و محدود انتخاب کنید یا اینکه با انتخاب دو قیمت، یکی برای توقف و به‌عنوان شرط ورود (شرط ارسال سفارش) و دیگری برای محدود به‌عنوان محدوده قیمتی ورود (قیمت ارسال سفارش)، یک سفارش خرید یا فروش استراتژیک و حرفه‌ای تنظیم کنید.

• سفارش خرید توقف-محدود (Buy stop limit)

نمودار قیمت نماد شبندر را در نظر بگیرید. براساس تحلیل انجام‌شده، محدوده ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ریال بسیار مهم ارزیابی می‌شود و می‌خواهید پس از عبور از این سطح، در ناحیه پایین محدوده، وارد بازار شوید؛ در این صورت شما با استفاده از یک دستور خرید توقف-محدود با جزئیات زیر می‌توانید سفارش خرید خود را ثبت کنید. البته توجه داشته باشید که این تنها یک مثال آموزشی است و اختلاف بین قیمت شرط ارسال و قیمت ارسال سفارش نباید زیاد باشد؛ زیرا ممکن است عرضه‌کننده‌ای در قیمت موردنظر شما در بازار نباشد و در این صورت، سفارش شما در وضعیت «در حال انتظار» می‌ماند.

• سفارش فروش توقف-محدود (Sell stop limit)

همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم، بازار سهام ایران یک‌طرفه است و اتخاذ موقعیت معاملاتی فروش در این بازار مهیا نیست؛ بنابراین شما صرفاً می‌توانید از سفارش فروش توقف-محدود برای خروج از موقعیت معاملاتی یا همان حد زیان به‌صورت حرفه‌ای‌تر استفاده کنید. شما در نماد وغدیر وارد موقعیت خرید شده‌اید. براساس تحلیل‌های صورت‌گرفته، محدوده مقاومتی ۱۷۰۰۰ ریال بسیار مهم است و درصورت لمس (تاچ) آن می‌خواهید از بازار خارج شوید. در این صورت یک سفارش فروش توقف-محدود با شرط ارسال ۱۶۶۰۰ ریال و قیمت ارسال ۱۷۰۱۰ قرار می‌دهید. در موقعیت‌های فروش نیز باید به نزدیک‌بودن قیمت‌ها به یکدیگر توجه داشته باشید؛ زیرا ممکن است خریداری در قیمت بالاتر نباشد و در این صورت، احتمالاً محاسبات مدیریت ریسک شما کاملاً دگرگون شود!

نکته: در بازارهای جهانی مانند فارکس، ارز دیجیتال و…، امکان استفاده از انواع سفارش‌های معاملاتی با توجه به رویکرد تحلیلی-معاملاتی شما فراهم است و محدودیت‌هایی از قبیل بازار یک‌طرفه و دامنه نوسان وجود ندارد.

از کدام نوع سفارش معاملاتی استفاده کنیم؟

انتخاب اینکه از کدام سفارش معاملاتی استفاده کنیم، به عوامل متعددی بستگی دارد. در وهله اول باید بدانید قیمت و نحوه ورود به معامله، در بیشتر اوقات برای تحلیلگران تکنیکال و معامله‌گران روزانه (افرادی که نوسان‌گیری می‌کنند) اهمیت بسیاری دارد، اما برای تحلیلگران بنیادی چندان مهم نیست؛ زیرا ابزار تحلیل و افق سرمایه‌گذاری آن‌ها کاملاً متفاوت است. عامل بعدی، ماهیت بازاری است که در آن فعالیت می‌کنید. باید با تمام جزئیات بازار آشنا باشیم و بدانیم هر نوع سفارش با توجه به شرایط بازار، چگونه اجرا می‌شود؛ برای مثال هرچند سفارش خرید و فروش توقفی در پلتفرم معاملاتی مانند مفید تریدر در بازار ایران اجرا شده است، ممکن است معامله‌گران حرفه‌ای از این قابلیت استفاده نکنند! زیرا ریسک اجرای سفارش نسبتاً بالا و متفاوت از ماهیت اصلی سفارش‌های توقفی در بازارهای جهانی است.

نکته بعدی فرایند و ابزار تحلیل است

اگر یک تحلیلگر تکنیکال هستید که از ابزار مختلفی برای تحلیل و استراتژی‌های متنوعی برای ورود به معامله (شکست و پولبک) استفاده می‌کنید، ممکن است در هر موقعیت معاملاتی از یک نوع سفارش متناسب با شرایط نمودار و سناریوی آتی موردنظر استفاده کنید؛ درنتیجه نمی‌توانید به استفاده از نوع خاصی از سفارش‌های معاملاتی محدود باشید.