یکی از مزیت‌های اصلی بازار سرمایه که می‌تواند جذابیت‌های زیادی را ایجاد نموده و زمینه سرمایه‌گذاری مطمئنی را در بازار فراهم نماید بحث شفافیت شرکت‌های پذیرفته در آن است. پیرو این مسئله شرکت‌های بورسی مکلف هستند تا گزارش‌های متعددی را در طی یک سال مالی (دوره ۱۲ ماهه) در سایت سامانه جامع اطلاعات ناشران بورسی به آدرس www.codal.ir منتشر نمایند تا سرمایه‌گذاران بتوانند با دستیابی به اطلاعات دقیق‌تر از شرکت طی بازه‌های زمانی مختلف تصمیم مناسب‌تری را اتخاذ نمایند. یکی از گزارش‌های بسیار مهم که در پایان هر سال مالی و قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه منتشر می‌شود گزارش هیئت مدیره است. بنابراین شناخت مناسب از این گزارش می‌تواند شما را در امر سرمایه‌گذاری بهتر و دقیق‌تر یاری نماید.
گزارش هیئت مدیره چیست؟
گزارش هیئت مدیره گزارشی است که در پایان سال مالی و هم‌زمان با انتشار صورت‌های مالی حسابرسی شده ۱۲ ماهه، در سامانه کدال منتشر می‌گردد. این گزارش از جایگاه مهمی نزد اهالی بازار سرمایه برخوردار است زیرا در این گزارش موارد مهم و حساسی از جمله معرفی اعضای هیئت مدیره، فرصت‌ها و تهدیدات، وضعیت عمومی شرکت از طریق ارائه نسبت‌های مالی اصلی شرکت؛ شرح فعالیت‌های در دست اجرا، شرح برنامه‌های آتی شرکت؛ چشم‌انداز صنعتی که شرکت در آن فعالیت می‌کند، جایگاه شرکت در صنعت (در داخل و خارج)، وضعیت درآمدی و هزینه شرکت؛ ارائه مهم‌ترین اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای از جمله روند درآمد و بهای تمام شده شرکت طی سالیان اخیر و … را نمایش می‌دهد. حال که با کلیات این گزارش مهم و حیاتی آشنا شدید سعی می‌کنیم تا از طریق ارائه جزییات دقیق‌تر از ماحصل این گزارش و در صورت امکان با استفاده از مثال خدمت شما تشریح نماییم.
معرفی اعضای هیئت مدیره:
یکی از مسائلی که گاهی از اوقات مورد توجه فعالان بازار قرار می‌گیرد این موضوع است که چه فردی به عنوان مدیرعامل یا عضو قدرتمند هیئت مدیره در شرکت فعالیت می‌کند، زیرا برخی از افراد به عنوان فردی قدرتمند در حوزه فعالیت خاص شناخته شده‌اند و با حضورشان در یک شرکت آغازگر برنامه اصلاحی بزرگی می‌باشند که سرمایه‌گذاران نتیجه آن را در گذر زمان متوجه خواهند شد.
مطالعه صورت‌های مالی شرکت و تفسیر آن:
معمولاً در گزارش هیئت مدیره صورت‌های مالی اساسی شرکت مشتمل بر صورت سود و زیان، صورت ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد است منتشر می‌گردد. ترازنامه تصویری از دارایی‌ها و بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در پایان سال مالی به تصویر می‌کشد درحالی‌که صورت سود و زیان عملکرد درآمد/هزینه شرکت را در طی یک دوره ۱۲ ماهه به نمایش می‌گذارد و صورت جریان وجوه نقد به شما نشان می‌دهد که شرکت در پایان سال مالی در مجموع ورودی وجه نقد داشته است و یا شاهد کاهش وجه نقد در شرکت بوده‌ایم. با توجه به جزییات اقلام اقلان صورت‌های مالی شاهد ارقام متفاوتی خواهیم بود اما یکی از موضوعات مهم تغییرات هر یک از اقلام با توجه به سطح اهمیت آن‌ها است. برای انجام این موضوع شرکت‌ها در گزارش هیئت مدیره صورت‌های مالی مقایسه‌ای منتشر می‌کنند و تمامی صورت‌های مالی را به صورت مقایسه بین سال مالی جاری و سال مالی قبل منتشر می‌کنند و درصد تغییرات هر کدام از اقلام را تیز در گزارش درج می‌کنند تا سرمایه‌گذاران با یک نگاه به این داده‌ها بتوانند یک نتیجه‌گیری اولیه بکنند. هم‌چنین برای ارائه داده‌های تحلیلی دقیق‌تر شرکت‌ها معمولاً نسبت‌های مالی رایج را برای سال مالی جاری محاسبه و در گزارش هیئت مدیره درج می‌کنند. هم‌چنین عموم شرکت‌ها برای ارائه راهنمای دقیق‌تر به سرمایه‌گذاران معمولاً روند فروش و بهای تمام شده محقق شده در طی ۵ سال اخیر را در گزارش خود درج می‌کنند و بعضاً متناسب با نیاز آمار مقداری تولید، فروش و بهای تمام شده را منتشر می‌کنند تا سرمایه‌گذاران دیدگاه وسیع‌تری را در یک قاب و به سرعت کسب نمایند. شما به عنوان یک سرمایه‌گذار بایستی به مجموعه‌ای از نکات در این رابطه توجه فرمایید که در ادامه خدمتتان اعلام می‌گردد:
الف) تولید، فروش و بهای تمام شده سه جز اصلی از یک شرکت جهت ارزیابی وضعیت بنیادی شرکت محسوب می‌شوند که نیاز به فروش مقداری و ریالی به صورت هم‌زمان احساس می‌گردد. با این وجود وقتی به یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی (گزارش صورت‌های مالی منتشر شده از سوی حسابرس مستقل) برخی از شرکت‌ها رجوع می‌کنیم فقدان اطلاعات لازم جهت ارزیابی فعالیت شرکت احساس می‌گردد که این نیاز از طریق اطلاعات منتشر شده در گزارش هیئت مدیره تا حدودی برطرف گردیده است. برای مثال با مطالعه یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی شرکت توکاریل با نماد توریل متوجه می‌شویم که هیچ اشاره مناسبی به حجم محصولات حمل شده نشده است اما با مطالعه گزارش هیئت مدیره به این داده مهم و حیاتی دست پیدا می‌کنیم.
ب) برای تحلیل دقیق‌تر یک شرکت بایستی شناخت مناسبی از روند فعالیت آن به دست بیاوریم و روند تولید، فروش و توزیع آن را بشناسیم که معمولاً این موضوع با مطالعه گزارش هیئت مدیره و برخی اوقات با مراجعه به سایت شرکت به دست می‌آید.
ج) نسبت‌های مالی شرکت‌ها عموماً بر چند دسته تقسیم می‌شود که نسبت‌های نقدینگی (مانند نسبت جاری و آنی)، نسبت‌های سودآوری (مانند بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، حاشیه سود خالص و حاشیه سود ناخالص و …)، نسبت‌های اهرمی (که مهم‌ترین آن نسبت بدهی است) اشاره کرد. لازم به ذکر است که در مطلب فوق به مهم‌ترین و رایج‌ترین نسبت‌ها اشاره شد و تعداد نسبت‌های مالی بسیار زیاد است. هم‌چنین دسته‌ای از نسبت‌ها تحت عنوان نسبت‌های فعالیت وجود دارد که دیدگاه کلی از قدرت وصول مطالبات و یا گردش موجودی کالا در طی سال به ما ارائه می‌دهد که اطلاعات بسیار کلی در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهد. اهمیت نسبت‌های مالی برای سرمایه‌گذاران از آن جهت است که دیدگاه کلی نسبت به حال عمومی شرکت در ابعاد مختلف به دست می‌آورند و در حالت بدبینانه با استفاده از این نسبت‌ها در مورد احتمال ورشکستگی شرکت تصمیم‌گیری و ارزیابی می‌نمایند.
جایگاه شرکت در صنعت:
معمولاً عموم شرکت‌های بورسی در صنایعی فعال هستند که هم در داخل و هم در سطح جهانی دارای رقبایی هستند، این موضوع به ویژه در رابطه با شرکت‌های صادرات محور و به طور کلی‌تر شرکت‌های فعال در صنایع پتروشیمی، فلزی و معدنی (صنایع مادر) صادق است. بنابراین یکی از اطلاعات حیاتی در این رابطه تشریح جایگاه یک شرکت در داخل و خارج (به لحاظ تولید و فروش) بسیار مهم است (برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس جزو ده متانول ساز بزرگ در دنیا محسوب می‌شود و بنابراین از جایگاه ویژه‌ای در دنیا برخوردار است).
تشریح برنامه‌های فعلی و آتی شرکت:
معمولاً مسئولان اجرایی شرکت‌ها در گزارش‌های فعالیت هیئت مدیره برنامه‌های فعلی و آتی خود را منتشر می‌کنند. برای مثال تعمیرات اساسی که در طی سال انجام شده است، پروژه‌های طرح توسعه‌ای که در دست اقدام است و … را با جزییات بیشتر در این گزارش منتشر می‌کنند. مثلاً برای چکاپا از خرید و راه‌اندازی ماشین‌آلات خط تولید کاغذ TOP WHITE و یا پتروشیمی خارک از آغاز پروژه افزایش ظرفیت متانول خود در گزارش‌های هیئت مدیره گزارش کاملی را ارائه داده است. هم‌چنین پتروشیمی آبادان از برنامه‌های آتی خود مبنی بر تبدیل واحد تولید DDB به پلی‌اتیلن در این گزارش پرده برداشته است و هم‌چنین قید کرده است که فعلاً هیچ دستورالعمل اجرایی برای این هدف در دستور کار ندارد.
تجزیه و تحلیل ریسک شرکت:
معمولاً شرکت‌ها متناسب با شرایطی که در طی سال برای آن‌ها پیش آمده است با ریسک‌هایی روبه‌رو می‌شوند و بعضی از ریسک‌ها نیز به طور ذاتی شرکت را تهدید می‌کند. آگاهی از ریسک‌های مترتب بر یک شرکت می‌تواند دیدگاه مناسبی به شما بدهد تا شما با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم بر کشور در رابطه با خطرات احتمالی پیرامون شرکت آگاهی پیدا کرده و متناسب با شرایط بهترین اقدام را به عمل آورید. برای مثال ریسک نرخ بهره همواره برای تمامی شرکت‌ها وجود دارد اما چون شرکت پتروشیمی زاگرس هیچ وامی اخذ نکرده است بنابراین این ریسک برای زاگرس بی‌معنی است اما ریسک عدم وصول مطالبات با توجه به اینکه این شرکت تماماً صادراتی بوده و ایران در شرایط تحریم قرار دارد قابل ملاحظه و مهم است.
