خرید و فروش ارزهای دیجیتال آزاد نمی‌شود؛ جمله‌ای که دو روز پیش از زبان عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران بیان شد و موجی از نگرانی را در میان فعالان و به‌خصوص سرمایه‌گذاران ارز دیجیتال در ایران ایجاد کرد. مشخص نیست که منظور از این حرف ممنوعیت کامل معاملات ارزهای دیجیتال در ایران است، یا فقط معنای مجوز ندادن به صرافیها و باقی‌ماندن فضای بدون مقررات را می‌دهد. همچنین سؤال اصلی اینجاست که تکلیف سرمایه سرمایه‌گذاران ارز دیجیتال در ایران چه خواهد شد؟
دو روز پیش عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران، در مصاحبه‌ای نه‌چندان شفاف اعلام کرد به‌زودی برای خرید و فروش بیت کوین چند صرافی معرفی خواهد شد که استخراج‌کنندگان می‌توانند در آنها ارز خود را به فروش برسانند.
او در پاسخ به سؤال خبرنگار مبنی بر اینکه خرید و فروش بیت کوین در ایران آزاد می‌شود یا نه گفت خرید و فروش بیت کوین بین افراد آزاد نمی‌شود و فقط برای فروش ارز حاصل از استخراج بیت کوین و فعالیت‌هایی از این دست چند صرافی معرفی خواهد شد.
با توجه به اینکه ده‌ها صرافی ارز دیجیتال در قالب وب‌سایت یا اپلیکیشن در ایران فعالیت می‌کنند، خیلی زود کاربران در شبکه‌های اجتماعی به این موضوع واکنش نشان دادند. گروهی از ممنوعیت کامل معاملات ارزهای دیجیتال در ایران و تعطیلی صرافیها حرف می‌زنند و گروهی معتقدند «آزاد نبودن» معاملات به‌معنای «ممنوعیت» معاملات نیست و فقط همچنان مجوزی به صرافیها داده نمی‌شود تا فضای خاکستری و بدون مقررات در این حوزه ادامه یابد. اینکه چه کسی درست می‌گوید را زمان مشخص خواهد کرد.
وضعیت صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران
در سال ۹۶ با اوج‌گیری قیمت ارزهای دیجیتال و افزایش معامله‌گران این حوزه در ایران، تعداد زیادی از صرافی‌های ارز دیجیتال که بدون مجوز فعالیت می‌کردند فیلتر شدند. در آن زمان اغلب صرافیها مجبور به تعطیلی یا تغییر دامنه برای ادامه فعالیت شدند.
پس از مدتی با تأسیس واسطه‌های تبادل جدید و با کمک انجمن‌ها و کارگروه‌های مختلف در حوزه بلاک چین و فین‌تک، کمی از فشارها کاسته شد و برخی صرافیها رفع فیلتر شدند. صرافی‌هایی هم که رفع فیلتر نشدند توانستند با تغییر آدرس دامنه سایت به فعالیت خود ادامه دهند.
هم‌اکنون هیچ صرافی آنلاین ارز دیجیتال در ایران مجوز رسمی از بانک مرکزی ندارد، اما تا همین چند روز اخیر، معاملات ارزهای دیجیتال در ایران تقریباً بدون حرف و حدیث خاصی انجام می‌شد.
معامله‌گران ارز دیجیتال در ایران
با رشد شدید قیمت ارزهای دیجیتال طی ماه‌های اخیر، به نظر می‌رسد صرافی‌های آنلاین ایرانی با تقاضای بسیار شدید معامله‌گران مواجه شده‌اند. طبق آمار پلتفرم الکسا که سایت‌ها را از نظر بازدید رتبه‌بندی می‌کند، بازدید برخی صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران به چند میلیون در روز رسیده است.
برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۵۰۰ هزار نفر کاربر در صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی حساب ایجاد کرده‌اند و با توجه به نظرسنجی‌ها، بخش قابل‌توجهی از این افراد ارزهای دیجیتال خود را روی کیف پول‌های موجود در صرافی نگهداری می‌کنند تا بتوانند راحت‌تر معامله انجام دهند.
موضع اشتباه بانک مرکزی
برای شفاف‌سازی اظهارات اخیر رئیس بانک مرکزی، وب‌سایت ارزدیجیتال با بردیا احمدنیا، هم‌بنیان‌گذار صرافی ارز دیجیتال والکس، گفتگو کرد.
آقای احمدنیا درباره اظهارات اخیر رئیس بانک مرکزی گفت که احتمالاً صرافی‌های اعلامی بانک مرکزی، صرافی‌های سنتی خواهند بود.
او ضمن پذیرش این موضوع که حوزه ارزهای دیجیتال نباید بدون قانون رها شود، گفت:
از این جهت که باید این حوزه قانون‌گذاری شود شکی در آن نیست، اما اینکه این حوزه غیرقانونی شود که از طرف بانک مرکزی هم دنبال این موضوع هستند، به خاطر اینکه توان و دانش فنی‌اش را ندارند، باید بگویم که اتفاق بدی خواهد افتاد.
بردیا احمدنیا احتمال ممنوع‌شدن معاملات ارزهای دیجیتال در ایران را رد نکرد، اما هشدار داد که این موضوع می‌تواند باعث فعالیت‌های زیرزمینی شود:
در حال حاضر در صرافی‌هایی که داخل ایران کار می‌کنند، عدد خوبی وجود دارد. به جرئت می‌توانم بگویم که در پنج اکسچنج اول عدد خوبی در آنها گردش پیدا می‌کند و اگر امروز این حیطه غیرقانونی شود، درصد تمامی این گردش‌ها کاهش پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر ده درصد کاهش پیدا کند، تمام آن ده درصد زیرزمینی خواهد شد.
او ضمن اعلام اینکه حجم بازار ارزهای دیجیتال در ایران بالغ بر ۲۰۰ میلیون دلار است، گفت:
امروز که حجم مارکت ایران ۲۰۰ میلیون دلار است، اگر ده درصد هم زیرزمینی شود، یعنی دولت نمی‌تواند روی بیست میلیون دلار نظارتی داشته باشد، جلوی پولشویی آن را بگیرد یا کمک کند که این حوزه در راستای قانونی شکل بگیرد و آن بیست میلیون دلار تماماً بدون نظارت دولت انجام خواهد شد. پس این اولین چالش غیرقانونی کردن است.
او ادامه داد:
در ایران، کاری که همیشه خوب انجام می‌شود این است که فقط و فقط یک حوزه را زیرزمینی می‌کنند که به نظر من اشتباه محض است.
بردیا احمدنیا این موضوع که معاملات ارزهای دیجیتال ارز را از کشور خارج می‌کنند را منطقی ندانست و افزود:
قانونی‌شدن این حوزه یعنی سرمایه در اکسچنج‌های داخلی می‌تواند گردش پیدا کند و خداروشکر در این سه چهار سال، کاربران توانسته‌اند نسبت به صرافی‌های داخلی اعتماد پیدا کنند و فکر می‌کنم اگر این حوزه غیرقانونی شود، تمامی افرادی که امروز در صرافی‌های داخلی و با حجم بالا معامله می‌کنند، تماماً به صرافی‌های خارجی می‌روند.
او این مسئله که در صورت کاهش قیمت ارزهای دیجیتال، مردم دولت را مقصر بدانند رد کرد و گفت:
کسی که قیمت بیت کوین را بررسی کند، می‌بیند که بیت کوین در مقطعی از ۲۰,۰۰۰ به ۳,۰۰۰ دلار رسیده است و امروز روی ۵۰,۰۰۰ دلار معامله می‌شود. کاربر ضرر را به چشمش دیده است و آن را می‌پذیرد.
هم‌بنیان‌گذار صرافی ارز دیجیتال والکس اظهار داشت که راهکار بانک مرکزی برای معرفی صرافی‌های سنتی به منظور نقدکردن بیت کوین ماینرها شدنی نیست:
به نظر من این کار کاملاً نشدنی است که بگوییم چهار پنج صرافی سنتی را اعلام می‌کنیم که افراد ارز حاصل از ماینینگ و تجارت خود را آنجا بفروشند. به‌جای آن دولت می‌تواند به صرافی‌های آنلاین مجوز دهد و مثلاً به ما بگوید که هر کس آمد ارزی را در پلتفرم شما فروخت اعلام کنید. ما که احراز هویت از افراد را انجام می‌دهیم، می‌توانیم احراز هویت حقوقی هم انجام دهیم.
احمدنیا همچنین درباره ورود دلال‌ها و واسطه‌ها در صورت غیرقانونی شدن معاملات هشدار داد:
اگر امروز بانک مرکزی تصمیم بگیرد این حوزه را غیرقانونی کند، افراد بیت کوین، اتریوم و لایت کوین خود را کجا باید بفروشند؟ اتفاقی که می‌افتد تمام این ارز از کشور خارج خواهد شد. من شک ندارم که ۵۰٪ گردش مالی به روش‌های مختلف از کشور خارج خواهد شد. در این میان واسطه‌هایی به وجود می‌آیند که به‌نوعی می‌شوند دلال این بازار. این دلال‌ها به‌عنوان مثال می‌گویند ۱۰ یا ۲۰ درصد از تو ارزان‌تر می‌خرم و در مارکت‌های خارجی ارز را برایت می‌فروشم و پولت را تحویل می‌دهم. این وسط کلاهبرداری‌ها زیاد می‌شود و این ابهامات به وجود می‌آید که از کجا معلوم پولم به دستم برسد. این هم چالش‌هایی است که به نظرم بانک مرکزی امروز آن را نمی‌بیند. نمی‌بیند فردی را که یک ارز دیجیتال دارد و نمی‌داند که با ممنوعیت این حوزه باید با آن چه کار بکند و کجا آن را بفروشد
