سهام و انواع آن در شرکت ها

اوراق بهادار

(سهم)

اوراق بهادار به اسنادی گفته میشود که به نماینده یک حق عینی یا دینی هستند و مورد معامله قرار میگیرند. امروزه اوراق بهادار متنوعی مورد معامله قرار میگیرد ، اما مهم ترین این اوراق که موضوع بحث ما است ، سهام ، سهم الشرکه و اوراق مشارکت است.

 

بحث اول : سهام

الف) سهم : پیش از این بیان شد که سرمایه شرکت سهامی به اجزای مساوی تقسیم میشود. به هر یک از این اجرای برابر ، ” سهم ” گفته میشود و جمع آن سهام است. سهم نشان دهنده میزان مشارکت سهامدار در سرمایه شرکت است و به دارنده آن حق بهره بردن از سود شرکت ، حضور در مجامع ، اصولا حق رای و حق شرکت در افزایش سرمایه شرکت و امثال آن را می دهد.

ب) ورقه سهم : سندی است که میزان سهم را نشان میدهد و اصولا قابل معامله است.

در واقع سهم جنبه ثبوتی حق سهامدار است و ورقه سهم جنبه اثباتی آن

 

1. شرایط ورقه سهم :

• متحد الشکل باشد
• چاپی باشد
• دارای شماره ترتیب باشد
• به امضای لااقل دو نفر که به موجب مقررات اساسنامه تعیین میشود برسد.

      ۲٫ مندرجات ورقه سهم :

• نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها
• مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدران پرداخت آن
• تعیین نوع سهم (بی نام ، با نام ، ممتاز و…)
• مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن با حروف و عدد
• تعداد سهامی که هر ورقه نماینده آن است.

 

بحث دوم : ماهیت حقوقی سهم :

وقتی شخصی در شرکت سهامی پذیره نویسی میکند یا سرمایه را تادیه می کند ، آن مبلغ را از مالکیت خود به مالکیت شرکت منتقل می کند و در مقابل سهم دریافت میکند. ورقه سهم ، سند مالکیت بر آن سرمایه نیست چراکه مالک آن شرکت است ولی به تعبیر ماده ۲۴ میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب سهم را نشان می دهد. بنابراین سهم اگرچه دلالت بر مالکیت ندارد ولی مخلوطی از حقوق عینی و دینی سهامدار نسبت به شرکت است.

البته در مجموع جنبه عینی سهم غلبه دارد.

 

بحث سوم : اوصاف سهام :

1. سهم ، مال منقول است
2. سهم قابل نقل و انتقال است
3. سهم قابل توقیف است و طلبکار سهامدار میتواند سهم او ر در یک شرکت توقیف کند ولی بابت بدهی شرکت نمیتوانیم سهام سهامداران را توقیف کنیم.
4. سهم قابل ترهین نیست (مطابق ماده ۷۷۴ قانون مدنی رهن دین و منفعت باطل است.) – اختلاف نظر است ولی نظر اقوی همین نظر است.
5. سهم قابل وقف کردن است چرا که حق عینی است.
6. سهم قابل اجاره دادن نیست : چراکه میزان منفعت آن مشخص نیست.

 

» نقل و انتقال سهام به ۳ صورت امکان پذیر است :

۱- انتقال ارادی مانند بیع یا وصیت

۲- انتقال قضایی (توقیف و انتقال به طلبکار سهامدار به موجب حکم دادگاه یا اجرائیه ثبت)

۳- انتقال قهری مانند ارث

 

✅ گواهینامه موقت سهم :

مطابق ماده ۲۷ لایحه اصلاحی قانون تجارت ” تا زمانی که اوراق سهام صادر نشده است شرکت باید به صاحبان سهام گواهینامه موقت سهم بدهد که مرف تعداد و نوع سهام و مبلغ پرداخت شده آن باشد. این گواهینامه در حکم سهم است…” .

1. مهلت صدور ورقه سهم حداکثر یکسال پس از پرداخت تمام مبلغ اسمی سهم است.
2. پس از صدور ورقه سهم باید گواهی سهم مسترد و ابطال شود.
3. گواهینامه موقت سهم میتواند با نام یا بی نام باشد ولی در صورتی که هنوز مبلغ اسمی سهم به طور کامل پرداخته نشود ، شرکت به موسس یا پذیره نویس ، سهام یا گواهینامه موقت سهام بی نام نمی دهد.
4. صدور سهم یا گواهی موقت سهم تا پیش از ثبت شرکت ممنوع و موجب مسئولیت مدنی امضا کنندگان ورقه سهم و نیز مسئولیت کیفری کسانی است که ورقه سهم را صادر کرده اند.

 

بحث چهارم : انواع سهام

سهام از جهات مختلف تقسیم میشود ، از جهت اینکه نام مالک بر روی ورقه سهم قید شود یا نشود یا امتیازات خاصی در نظر گرفته شود و… :

1. سهم با نام : سهمی است که شرکت نام سهامدار را روی ورقه سهم درج میکند.
2. سهم بی نام : سهمی است که نام دارنده آن بر روی ورقه سهم درج نشده است.

مهمترین مزیت سهام بی نام نسبت به با نام در مورد نحوه نقل و انتقال آن است . مطابق ماده ۳۹ لایحه اصلاحی قانون تجارت : سهم بی نام به صورت سند در وجه حامل تنظیم و ملک دارنده آن شناخته میشود. مگر خلاف ان اثبات گردد. نقل و انتقال این سهام به قبض و اقباض عمل می آید.

 

سهام ممتاز و سهام عادی :

سهام عادی سهامی است که امتیاز ویژه ای فراتر از سایر سهامداران به آن تعلق نگرفته است. اما سهام ممتاز سهامی است که صاحب آن مزایایی بیش از دیگر سهامداران داشته باشد. مثلا چنانچه برخی سهم ها حق رای بیشتر داشته باشد یا سهم بیشتری از سود شرکت به او برسد سهام ممتاز نامیده میشود.

 

انواع امتیازات سهام : حصری نیست ولی مهمترین موارد عبارت است از ۱) حق رای بیشتر ۲) بهره بردن از سود بیشتر ۳) اولویت در شرکت در افزایش سرمایه ۴) حق تعیین مدیران ۵) اولویت در دریافت سود و ….

تشریفات وضع و تغییر امتیاز برای سهام : به موجب ماده ۴۲ لایحه اصلاحی قانون تجارت : اساسنامه و یا مجمع عمومی فوق العاده  میتواند امتیازاتی را برای برخی سهام ترتیب دهد.

 

1. سهام انتفاعی : عبارت است از سهمی که شخص نسبت به سود شرکت دارد بی آنکه مشارکت در سرمایه داشته باشد و از سایر حقوق عینی سهامدار بهره ببرد. مثلا ممکن است شرکتی ۸ سهم داشته باشد و ۲ سهم نیز به کسی بدهد ، هنگام تقسیم سود ، سود را به ده قسمت تقسیم میکنند چون دو سهم انتفاعی داشتیم. اما هنگام تصمیم گیری و اعطای حقوق مالکانه ، شرکت دارای هشت سهم فرض میشود. مثلا چنانچه شرکت منحل شود ، اموال بین سهامداران تقسیم میشود اما به سهم انتفاعی چیزی داده نمیشود.
2. سهام مدیریتی :  میزانی از سهام یک شرکت تسن که دارنده آن طبق اساسنامه اختیار تعیین حداقل یک عضو را در هیات مدیره شرکت دارد.
3. سهام موثر : سهامی است که دارنده آن می تواند یک یا چند عضو هیات مدیره انتخاب کند یا در انتخاب عضو هیات مدیره موثر است. در واقع مفهوم سهام موثر اعم از سهام مدیریتی و سهامی است که در تعیین عضو هیات مدیره موثر است ولو آنکه به تنهایی نتواند یک عضو انتخاب کند.
4. سهام کنترلی : میزان سهامی است که به دارنده آن قدرت تعیین اکثریت اعضای هیات مدیره و در نتیجه کنترل  اداره شرکت را می دهد. این قدرت ممکن است ناشی از میزان سهام یا ناشی از حق رای بیشتر (ناشی از سهام ممتاز) باشد.

 

 

» پذیره نویسی در شرکت های سهامی چیست ؟

» اساسنامه شرکت چیست ؟

» اوراق مشارکت و اوراق قرضه چیست ؟