عوامل تأثیرگذار بر صنایع بورسی
در حال حاضر شرکت‌های حاضر در بورس و فرابورس در قالب ۴۰ صنعت مختلف فعالیت می‌کنند که در تقسیم‌بندی ابتدایی، کل صنایع را با توجه به تاثیرپذیری از نرخ ارز به دودسته تقسیم می‌کنیم:
- شرکت‌هایی که رشد یا افت سودآوری آن‌ها وابستگی زیادی به تغییرات نرخ ارز دارد.
- شرکت‌هایی که رشد یا افت سودآوری آن‌ها ارتباط خاصی با تغییرات نرخ ارز ندارد.
به همین منظور در این مطلب عوامل تاثیرگذار بر صنایع:
اطلاعات و ارتباطات، رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن، انبوه‌سازی، املاک و مستغلات، بیمه و صندوق بازنشستگی، واسطه‌گری‌های مالی و پولی، سایر واسطه گریه‌ای مالی، بانک‌ها و موسسات اعتباری، بانک‌ها و موسسات اعتباری، خرده‌فروشی، پیمانکاری صنعتی، عرضه برق، گاز، بخار و آب گرم، انتشار، چاپ و تکثیر، محصولات کاغذی، محصولات چوبی، دباغی، زراعت و منسوجات را که اثرپذیری مستقیم و زیادی از تغییرات نرخ ارز ندارند را بررسی خواهیم نمود.
۱- صنعت ((اطلاعات و ارتباطات)) و ((رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن))
در این دو صنعت شاید مهم‌ترین مسئله که بایستی موردتوجه قرار گیرد به‌کارگیری فناوری‌های جدید در شرکت‌ها و نرخ رشد هر یک از آن‌هاست. با توجه به رشد روزافزون فناوری ارتباطات و اطلاعات شرکت‌های پیشرو در این صنعت عموماً از دو طریق گوی سبقت را از رقبا می‌ربایند:
- انعقاد قراردادهای بزرگ برای پروژه‌های عظیم فناوری ارتباطات و اطلاعات در حوزه داخلی و بین‌المللی
- پیشگام بودن در رونمایی از فناوری‌های جدید در این حوزه
۲- صنعت ((انبوه‌سازی، املاک و مستغلات))
در این صنعت همان‌گونه که واضح است رونق و رکود در بخش مسکن مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کند. افزایش تقاضا یا عرضه در بخش صنعت به‌طور مستقیم بر میزان فروش و عملیات شرکت‌های فعال در این صنعت تاثیرگذار است. علاوه بر این موضوع بررسی پروژه‌های در دست‌ساخت و آماده تحویل شرکت‌های مختلف می‌تواند دید خوبی نسبت به آینده شرکت‌ها و روند سود سازی آن‌ها ارائه دهد.
علاوه بر موارد بیان‌شده تصمیمات کلان دولتی در خصوص تحریک بخش تقاضا و عرضه مانند تخصیص اعتبارات ویژه خرید مسکن نیز می‌تواند ازلحاظ روانی و کوتاه‌مدت در نوسانات سهام شرکت‌های این صنعت تاثیرگذار باشد.
۳- صنعت ((بیمه و صندوق بازنشستگی))
در این صنعت وضعیت بدهکاری و بستانکاری شرکت‌های بیمه و اخبار پیرامون پرداخت آن‌ها از طرف دولت می‌تواند بر روند سودآوری شرکت‌ها تاثیرگذار باشد. همچنین انعقاد قراردادهای مشارکت در پروژه‌های دولتی و غیردولتی و افزایش یا کاهش تعرفه‌های بیمه‌ای در این صنعت ازلحاظ بار روانی در معاملات سهام این شرکت‌ها تاثیرگذار است.
۴- صنعت ((واسطه‌گری‌های مالی و پولی))، ((سایر واسطه‌گری‌های مالی)) و ((بانک‌ها و موسسات اعتباری، بانک‌ها و موسسات اعتباری))
شرکت‌های لیزینگ و بانک‌ها و موسسات اعتباری بیش از هر عاملی از نرخ بهره و تغییرات آن تاثیر می‌پذیرند. تغییرات نرخ سود بانکی و به‌تبع آن تغییرات در میزان سپرده بانک‌ها و از طرفی وضعیت تسهیلات و بازپرداخت آن مهم‌ترین فاکتورهای تاثیرگذار در وضعیت سودآوری این دسته از شرکت‌ها هستند.
علاوه بر موارد بیان‌شده میزان ارتباطات بین‌المللی بانک‌ها و ایفای نقش در روابط اقتصادی با کشورهای خارجی نیز برای بانک‌ها بسیار حیاتی و تاثیرگذار در سودآوری آن‌هاست.
از طرفی انضباط مالی بانک‌ها و بهبود نسبت‌های مالی آن‌ها نقش پررنگی در گسترش روابط و استفاده از ارتباطات بین‌المللی دارد و بانک‌هایی که از این لحاظ وضعیت مطلوب‌تری دارند چشم‌انداز بهتری پیش روی آن‌ها خواهد بود.
۵- صنعت ((خرده‌فروشی))
در این صنعت مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر سودآوری شرکت‌ها قراردادهای منعقدشده در خصوص توزیع و پخش محصولات مختلف از قبیل محصولات غذایی، مواد اولیه و … است که البته این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری و خرید سهام بخشی از شرکت‌های تولیدی نیز علاوه بر گسترش فعالیت‌های خود در انعقاد قراردادهای جدید نیز موفق‌تر می‌شوند.
۶- صنعت ((پیمانکاری صنعتی)) و ((عرضه برق، گاز، بخارآب گرم))
شرکت‌های پیمانکاری صنعتی همان‌گونه که از عنوانشان مشخص است در خصوص پیمانکاری فعالیت‌های بزرگ صنعتی مانند گسترش خطوط ریلی، ساخت جاده، سد و … فعال هستند و عمده سودآوری آن‌ها منوط به انعقاد قرارداد خصوصاً با طرف دولتی است.
شرکت‌های حاضر در صنعت عرضه برق، گاز، بخار و آب گرم نیز عمدتاً در حوزه نیروگاه‌ها و تامین انرژی شرکت‌های بزرگ صنعتی فعال هستند و مصوبات مجلس شورای اسلامی در خصوص تعرفه انرژی در کشور شاید مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر این شرکت‌ها به شمار آید.
۷- صنعت ((چاپ و تکثیر، محصولات کاغذی)) و ((محصولات چوبی))
سودآوری شرکت‌های حاضر در این صنعت تا حدود زیادی بستگی به تغییرات قیمتی کاغذ و مواد خام آن و از طرفی نرخ فروش این محصول مهم دارد. تکنولوژی جدید و تغییر سبک استفاده کاغذ از طرفی ممکن است تهدید جدی برای این صنعت به شمار آید.
۸- صنعت ((دباغی))، ((زراعت)) و ((منسوجات))
این سه صنعت نیز با توجه به ماهیت خود که عموماً فعالیت‌های حوزه کشاورزی و دامداری، دامپروری و ریسندگی است، نرخ فروش محصولات این شرکت‌ها مهم‌ترین تاثیر را در رشد سودآوری آن‌ها خواهد داشت. همچنین استفاده از فناوری‌های نوین در خطوط تولید و فرآیندهایی با کارایی بیشتر در تولید می‌تواند منجر به کاهش هزینه و افزایش حاشیه سود این شرکت‌ها داشته باشد.
۹- صنعت زغال‌سنگ
با توجه به جهانی بودن صنعت زغال‌سنگ قیمت جهانی این محصول و همچنین قوانین حمایتی دولت در رشد و رونق این صنعت نقش اساسی دارد به‌عنوان‌مثال: از ابتدای سال ۱۳۸۹ با اتخاذ سیاست ممنوعیت واردات زغال‌سنگ در ایران کارخانه ذوب‌آهن اصفهان ناچار به خرید زغال‌سنگ داخلی شده است.
اما در آذرماه ۱۳۹۰ عدم پذیرش کنسانتره زغال‌سنگ از جانب همین کارخانه و همچنین به علت کاهش قیمت جهانی زغال‌سنگ کک شو به‌طور مستقیم صادرات این محصول تحت شعاع قرار گرفت و این صنعت دچار رکود نسبی شد.
۱۰- صنعت کاشی و سرامیک
این صنعت تحت تأثیر و مرتبط با صنعت ساختمان و همین‌طور مرتبط با صنعت سیمان است، رونق در صنعت کاشی و سرامیک می‌تواند بر رونق صنعت سیمان نیز مؤثر واقع شود. این در حالی است که با رکود فعلی صنعت ساختمان و کاهش ساختوساز، این صنعت نیز با مشکل مواجه شده است. کمبود نقدینگی و کاهش سودآوری ازجمله مشکلات شرکت‌های کاشی و سرامیک در حال حاضر است، ناگفته نماند که این گروه همچون دیگر گروه‌های کوچک بازار بیشتر از آنکه بتواند بر بازار تأثیرگذار باشد، از آن تأثیر می‌پذیرد.
۱۱- صنعت قند و شکر
قند و شکر به‌عنوان کالای اساسی در سبد مصرفی خانواده، از حساسیت ویژه‌ای در اقتصاد برخوردار است و لذا از عوامل مؤثر بر صنایع وابسته به این صنعت می‌توان از قیمت حامل‌های انرژی، قیمت کالاهای جایگزین، قوانین حمایتی و یا بازدارنده دولت مانند تعرفه واردات و قوانین مالیاتی و همچنین وضعیت کشاورزی در محصولات مرتبط مانند چغندرقند یادکرد.
۱۲- صنعت سیمان
صنعت سیمان نیز همچون صنعت کاشی و سرامیک ازجمله صنایع مرتبط با وضعیت ساختوساز و همچنین پروژه‌های عمرانی کشور هست. علاوه بر آن به‌طورکلی عناصری مانند:
– حجم نقدینگی
– محدودیت و شرایط دریافت تسهیلات بانکی برای نوسازی و بهینه‌سازی کارخانه‌های قدیمی
– نرخ ارز
– نرخ سود تسهیلات بانکی
– وضعیت تورم
– تأثیرات ناشی از هدفمندی یارانه‌ها
– رقابت بین شرکت‌های سیمان در قیمت‌گذاری و فروش محصولات
– قیمت حمل‌ونقل
– قیمت کالا و تجهیزات مصرفی کارخانه
بر وضعیت رونق و رکود این صنعت به‌صورت مستقیم اثرگذارند.
۱۳- صنعت دارویی
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که این صنعت در ایران در سال‌های اخیر با آن روبرو بوده است تأمین مواد اولیه تولید دارو در سایه اعمال تحریم‌های بین‌المللی است. اعمال تحریم‌های بین‌المللی باعث سخت‌تر شدن گشایش اعتبار برای خریدهای خارجی شده است و با ایجاد موانع ناشی از تحریم‌ها در شبکه بانکی و مراودات بین‌المللی، مشکلاتی در رابطه با تأمین اعتبار برای شرکت‌های دارویی به وجود آورده است و به‌این‌ترتیب این شرکت‌ها با حذف یا کاهش قابل‌توجه دوره خریدهای مدت‌دار، از تأمین‌کنندگان خارجی مواد اولیه مواجه شده‌اند.
چالش دیگری که گروه صنعت مواد و محصولات دارویی در ارتباط با تأمین مواد اولیه با آن مواجه بوده است، تغییر نرخ ارز مرجع از نرخ ارز وارداتی به نرخ ارز مبادلاتی است.
علاوه عوامل فوق میانگین سنی جمعیت نیز در وضعیت این صنعت نقش به سزایی دارد.
۱۴- صنعت حمل‌ونقل
یکی از اساسی‌ترین عوامل توسعه در صنعت حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری در بخش زیر ساختارهای آن است.
جاده‌های بیشتر و مدرنیزه، همراه با امکانات جانبی و بازسازی ناوگان می‌تواند به‌عنوان دو رکن اساسی در توسعه صنعت حمل‌ونقل تلقی شود.
احداث جاده‌های جدید نه‌تنها از بار ترافیکی نمی‌کاهد بلکه ازنظر اقتصادی هم مقرون‌به‌صرفه نیست. از سویی دیگر ساخت جاده‌های بیشتر که بر اساس الگوهای مهندسی و با حفظ موارد زیست‌محیطی طراحی شود می‌تواند در رشد صنعت حمل‌ونقل جاده‌ای تأثیرگذار باشد.
۱۵- صنعت شیمیایی
پس از سال ۲۰۰۹، هم‌راستا با رشد تقاضا از سوی چین برای محصولات شیمیایی و ارائه محرک‌های اقتصادی در بسیاری از کشورها، عملکرد این صنعت بهبود یافت و باوجود بهره‌برداری زیادی که از کرک رها در چین و خاورمیانه در سال ۲۰۱۰ به عمل آمد قیمت فرآورده‌های نفتی تا نیمه اول سال ۲۰۱۱ همچنان به سه دلیل قوی ثابت باقی ماند؛ ۱) تقاضای بالا به دلیل بهبود وضعیت اقتصادهای نوظهور ازجمله چین ۲٫) پایین بودن نرخ بهره‌وری از ظرفیت کارخانه‌های جدید خاورمیانه به دلیل کمبود مواد خام و مشکلات فنی ۳٫) باقیمت بالای نفت خام از جولای ۲۰۱۱ صنایع شیمیایی وارد مرحله جدیدی گردید که با افول همراه بود. می‌توان گفت آنچه در ضعیف شدن این صنعت از آن زمان به بعد نقش مهمی داشت افزایش عرضه نبود بلکه عمدتاً کاهش دور از انتظار تقاضای جهانی بود. درواقع عواملی همچون تشدید بحران مالی در اروپا و اجرای سیاست‌های پولی انقباضی در چین با کاهش تقاضا، تأثیر منفی زیادی بر بازار محصولات شیمیایی و پتروشیمی گذاشتند.
۱۶- صنعت فلزات اساسی
اما عوامل مؤثر بر صنعت فلزات ایران در دهه هشتاد را می‌توان به دو گروه داخلی و خارجی تقسیم نمود.
در خصوص عوامل خارجی باید به حوزه سیاست خارجی کشور اشاره کرد. این حوزه در طی سالیان اخیر و به‌خصوص در نیمه دوم دهه هشتاد همراه با تلاطم‌های فراوان بوده است؛ چراکه در طی این مدت ایران به‌طور خاص و گسترده در مقابل اقدامات خصمانه سیاسی دولت‌های غربی قرار داشت.
اما عوامل داخلی مؤثر بر شرایط این صنعت عبارت‌اند از:
بروز پیامدهای تصمیم‌های نادرست در حوزه صنعت فلزات
توجه به زیرساخت‌های لازم جهت توسعه صنعت فلزات
نظام پولی و مالی کشور
ثبات در سیستم پولی و مالی کشور
توجه به بازارهای هدف صنعت فولاد کشور
طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران
۱۷- صنعت خودروسازی
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر این صنعت وضعیت هزینه‌های مالی برای خودروسازها از طرفی و همچنین قراردادهای بین‌المللی از طرفی دیگر است. علاوه بر این نرخ ورق فولاد نیز به دلیل اینکه عمده ماده اولیه تولید خودروست می‌تواند در رکود یا رونق این صنعت تأثیرگذار باشد. همچنین نرخ ارز برای واردات تجهیزاتی که نیازشان از داخل تأمین نمی‌شود نیز عاملی تأثیرگذار است.
