ورشکستگی پایان حیات تجاری تاجر است. به همین سبب در مقررات شرکت ها ، ورشکستگی موجب انحلال شرکت میگردد. به همین سبب قانونگذار ، ورشکسته را از هر مداخله ای در اموال خود ممنوع کرده است.
ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که بر عهده او است حاصل میشود.
اشخاص حقوقی ممکن است تاجر باشند (شرکت ها) یا غیر تاجر. با این حال مطابق ماده ۱۵ ق. نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ اشخاص حقوقی مطلقا مشمول نظام ورشکستگی هستند و شخص حقوقی که از تادیه دیون خود عاجر شود نمیتواند دادخواست اعسار دهد و به امر ورشکستگی این شخص رسیدگی میشود.
سوالی که پیش می آید این است که آیا میتوان حکم ورشکستگی شرکتی که منحل شده است را صادر نمود ؟ شرکتی که منحل شده است ، تا پایان عملیات تصفه ، شخصیت حقوقی ناقص دارد. به همین جهت میتوان حکم ورشکستگی شرکت منحل شده را نیز صادر نمود. البته پس از تقسیم اموال شرکت (که ختم عملیات تصفیه است) ، شخصیت حقوقی شرکت به کلی زائل میشود و به همین جهت نمیتوان حکم ورشکستگی صادر کرد.
در شرکت های سهامی ورشکستگی سهامدار ملازمه با ورشکستگی شرکت ندارد و نه ورشکستگی شرکت ملازمه ای با ورشکستگی سهامداران
آثار ورشکستگی
الف) بررسی آثار ورشکستگی نسبت به خود تاجر
- ممنوعیت در مداخله اموال : مهمترین اثر ورشکستگی ، ممنوعیت تاجر است از مداخله در تمام اموال خود ، حتی آنچه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد.
شروع این ممنوعیت از تاریخ صدور حکم ورشکستگی است. این شروع ممنوعیت نیاز به قطعیت حکم ندارد و همین که حکم ورشکستگی از دادگاه بدوی صادر شد ممنوعیت شروع میگردد.
مدیر تصفیه قائم مقام ورشکسته است و اداره اموال و حقوق مالی ورشکسته برعهده اوست. البته در جاهایی که اداره تصفیه امور ورشکسته تاسیس شده این وظیفه بر عهده اداره مزبور می باشد.
- حال شدن دیون : همین که حکم ورشکستگی صادر شد قروص موجل با رعایت تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت ، به قروض حال مبدل میشود. مثلا اگر شخص ورشکسته ۱۰۰ تومان طلب دارد ولی سررسید آن برای یک سال پس از صدور حکم ورشکستگی است. طلب او به نسبت مدت کاهش (تنزیل) می یابد.
دلیل این تنزیل ، هم اصل سرعت و هم رعایت اصل تساوی بین طلبکاران است. چراکه اولا برای سرعت در تصفیه دیون لازم است همه مطالبات حال شود . ثانیا طلبی که سر رسید آن برای آینده است ، ارزش واحدی ندارد.
مطابق رای وحدت رویه شماره ۱۵۵ ، از تاریخ توقف تاجر نمیتوان از او خسارت تاخیر تادیه مطالبه نمود. این ممنوعیت شامل سود دین نمیشود.
در شرکتهای سرمایه (شرکتهای سهامی) با توجه به محدود بودن مسئولیت سهامداران به مبلغ اسمی سهامشان ، ورشکسته شدن سهامداران موجب ورشکستگی شرکت نخواهد شد.
چه کسانی می‌توانند تقاضای ورشکستگی یک شرکت تجاری را بکنند؟
- اعلام از طرف خود شرکت
- به موجب تقاضای یک یا چند نفر از طلبکاران
- به تقاضای دادستان
